Cập nhật một số bài viết hướng dẫn

Trước khi đọc bài này, các anh chị lưu ý, em nhắc lại là em cắn rơm cắn cỏ lạy anh chị, xin anh chị lưu ý cho:

– Bài viết có thể có mấy câu nghe như khích đểu, nhưng không hề có ý khích đểu. Sai ở đâu, em chỉ rõ, kèm cả hướng dẫn sửa lỗi rồi.

– Người viết viết dựa trên quan điểm nhận xét thẳng, và nhằm mục đích góp ý rất thẳng cho nhau, không phải bới móc hay đá đểu gì cả, vì dù gì cũng là những người làm sub với nhau gần chục năm nay. Hãy dẹp bỏ cái sĩ diện “ui dào làm cho vui chứ có phải dịch thuật chuyên nghiệp đéo đâu mà soi mói”. Em có lấy ví dụ từ vài bản sub của anh chị ra thì nhớ đến câu này.

– Những ai không có ý định làm fansub cũng như hài lòng với chất lượng thẩm mỹ của câu chữ “thế nào cũng được” thì vui lòng trật tự, không cần phải phát biểu để thể hiện ta đây, không dọa được ai đâu.

Đầu tiên tin có đôi lời:

Thưa các anh chị, em bắt đầu xem anime thì cũng từ cái thời còn cái loại TV đen trắng trong làng, cái thời mua đĩa VCD 5k / cái ngoài sạp đĩa ở chợ, nhưng có khái niệm về “anime” thì mới từ 2008. Nhưng mà không, số anime em xem được từ lúc bấy đến giờ thì 2 bàn tay là đủ đếm rồi. Còn về cái vụ “mày xem được bao nhiêu mà vênh” hay về dịch thuật,… blah… blah… . Vâng ạ, về dịch thuật thì em trình còi, hồi đi học cấp 2 cấp 3 còn phải xin cô đủ điểm mới qua được cả ngữ văn lẫn anh văn, đến giờ cũng chẳng có bằng cấp gì cả. Nên đừng có xoắn em cái vụ đó.

Nhưng cái em thích ở fansub lúc bấy giờ là câu chữ, đẹp, sáng tạo, hay ít ra là đủ đọc. Em không học mỹ thuật hay thiết kế, em chả biết gì là đẹp đâu ạ, em chỉ có khái niệm “dễ nhìn” hay không.

Tính ra đến thời điểm hiện tại thì cũng phải 3-4 năm rồi em mới xem lại vài tập anime lẻ lẻ vì nhà có mấy đứa trẻ con chúng nó mò mò xem, em chỉ xem ké vì nó đập vào mắt. Em cũng biết là cái bọn Zing TV với FPT Play nó lấy fansub nó chiếu, em cũng cười khẩy thôi, vừa ngon vừa sẵn lại có người xem rồi kiếm ra tiền thì tội gì chúng nó bỏ. Ngày xưa mạng chậm ổ cứng thì ít, cái vụ on lai với chiếu instant kiểu này có thì có nhưng không rầm rộ và cũng tệ hại nên không bàn. Nhưng cái em ngạc nhiên là kỹ thuật fansub bây giờ fail lòi. Fail đến mức trầm trọng. Kể cả những nhóm em biết lẫn không biết, ngay cả Clip-sub cũng có, ung thư mắt không thể xem được.

Vâng ạ, cái này đa số người xem (“fan” ý mà, thằng bạn em làm chung hay quen gọi là “dân đen”) chả biết đâu, mà có biết thì cũng phủi tay như không. Nhưng em thì em nhìn mà não lòng, các anh chị biết CS ra đời là vì cái gì mà.

Nếu thấy có hàng của các anh chị ở đây, thì chỉ là hình minh họa. Em cũng không nói là của nhóm nào để anh chị đỡ lộn tiết nếu được trưng bày ở đây, mặc dù có những thứ phô ra không thể giấu được. Hơn nữa, em là đứa vô tâm, em xem cũng chẳng quan tâm nhóm nào nhóm nào làm đâu, nên sai là em cứ list ra đã.

– Không bao giờ được để quá 3 dòng chữ trên cùng 1 câu sub. Đây là cái rất cơ bản. Nếu câu dài, cắt ra là xong, tối đa chỉ được 2, nếu có typeset thì không nói. Aegisub có một cột hiển thị CPS (Characters per second) để theo dõi xem câu thoại so với thời gian nói có quá dài hay quá ngắn. Mấy câu rên/ngân thì thôi, còn các câu thoại bình thường nếu CPS 15-16 là nhanh, và trên 18 là có vấn đề rồi, vì người dùng sẽ phải đọc quá nhanh mới nắm bắt được câu nói:

– Đầu câu viết hoa, hết câu thì phải chấm. Điều này cũng rất cơ bản. Nếu một hai câu thiếu mà rõ ràng đó là trong một câu hoàn chỉnh thì em không nói, lỗi thì ai cũng có nhưng cả một tập phim đến hàng chục, hay thậm chí từ đầu đến cuối không có lấy một dấu chấm câu thì rõ ràng không phải cố ý rồi. Các câu dài chia làm 2 line sub có thể cắt ra như này:

 Line 1: Aaaaaaaaa…   Line 2: … aaaaaaa. 

– Hãy chọn cỡ font đủ to và chỉnh lề hợp lý. Trong khoảng 480p, sẽ rơi vào tầm 30-40, 720p thì 45-60, tùy theo thiết lập các anh chị dùng trong file ass (xem phần properties của file sub, resample nó lại nếu cần). Và biết cách padding (căn chữ vừa tầm mắt). Aegisub cũng có một tính năng để kiểm tra là Overscan Mask (vào Video > Show Overscan Mask). Luôn giữ sub trong khoảng này và wrap 2 bên khoảng 50-60 trở lên với video 720p. Một ví dụ về padding tốt là như này:

Sau khi chỉnh lề hợp lý là anh chị có thể đọc được trơn tru mà không cần ngồi soi soi từng chữ để suy nó là cái chữ gì. Và còn nữa:

+ Chọn màu thật nhẹ, sáng màu, làm màu chính. Tốt nhất là màu trắng, phù hợp với gần như tất cả các phim.

+ Chọn một màu tối hơn, gần tông đen so với màu chính làm viền.

+ Sử dụng đổ bóng (shadow) thì không sao, nhưng hãy đảm bảo sao cho thật mỏng, và tối, hoặc tốt hơn hết là nửa trong suốt (để \4a vào tầm 100+ , trên thang 255). Trong Style Editor của Aegisub có một ô preview con con, hãy sử dụng các background khác nhau với tông màu khác nhau xem có đọc được cái chữ mà anh chị sử dụng trước khi áp vào làm font chính hay không.

– Một phần khác cũng làm cho em buồn ỉa là vụ timing. Ừ các anh chị lấy bản sub english là họ đã timing chuẩn cho sẵn rồi, lại còn softsub, chỉ việc đáp vào encode thôi mà cũng không xong. Quay lại cái Saekano và thêm Kuroko no Basket nhé:

Tất cả đều bị lệch 1 frame về phía trước.

 

Nhìn ra vấn đề chưa? Mỗi khi hết cutscene là sub cũng phải mất. Không chỉ ở những phần typeset mà cả những câu thoại cũng rất cần thiết. Cũng nói thêm là ở tập Kuroko em ngó qua này tất cả các frame đều bị lệch 1 frame về sau (tính ra theo FPS mà anh chị nào encode thì là 1/24s (khoảng 0.042 gì đấy). Cách sửa thì có gì khó? Ctrl+A chọn hết các line > Timing > Shift Times > Chọn “Frame” (nhớ phải load video trước, dummy cũng được, vì nó cần biết FPS của video) > Nhập số > Xong.

Mấu chốt ở đây chính là cái vạch hồng mà các anh chị có thể thấy ở trên cái đồ thị sóng âm. Chỗ đó là chỗ ngắt scene, còn gọi là Keyframe. Sẽ nói rõ hơn trong cái guide Timing.

Một điểm khác mà các anh chị cũng vùi dập không tiếc là mảng typset và chọn font. Biếu các anh chị cái ví dụ:

Để nguyên hình ở đây, không zoom. Ai đọc được dòng chữ hồng hồng sau 2 giây nó xuất hiện em gọi bằng thánh. Viền không có, màu lòe loẹt, lại còn overlap với cái shape hình nốt nhạc vàng chóe. Còn nữa:

Em xem cái chữ 1 lúc rồi gục. Phụ huynh lên hỏi làm sao thì thành ra cận nặng thêm 4 độ, phải đi viện khám. Ngay cả font Arial mặc định trong internal renderer của MPC còn khá gấp vạn kiểu này. Viền chữ dày như cái thớt, dày hơn cả ruột chữ, lại còn thêm cả cái shadow nặng cả tấn vào mặt. Ai nhìn thì nhìn chứ em chịu.

Các anh chị ạ, em cũng biết là dân fansub nghèo lắm, làm đếch có gì ngoài cái não lúc nào cũng toàn mấy tiếng rên của các em moe moe. Các tool làm sub, hiệu ứng, karaoke,… toàn là nguồn mở, do fan tự viết, lỗi thì tùm lum đến debug cũng khổ. Ngay cả Aegisub là công cụ chính cũng bug đầy ra, vả lại cũng dựa trên lua scripting là nhiều, định dạng cũng là phát triển từ SSA cũ cách đây chục năm.

Ấy thế mà nó vẫn phát triển, vẫn ra những bản sub đẹp mê hồn, đến mức người ta (nói là người ta cho lịch sự) còn phải đớp hàng fansub như chó cắn áo rách để kiếm tiền phỗng tay trên. Nhưng anh chị ạ, đã làm thì làm cho đáng. Các anh chị làm tự xem? OK, làm cho mình thì lại càng phải ngon lành. Các anh chị làm cho fan xem? Vậy thì nỡ nào lại vùi dập con mắt người ta như thế này.

Nhân tiện như vậy, em mất mấy ngày tết với con bạn, viết mấy bài này lẫn mấy cái guide nhỏ nhỏ về kỹ thuật ở mức cơ bản. Em cũng đứng ở vị trí một con gà em viết nên không dám đú bẩn với các anh chị tự nhận là đã sub siếc mấy năm. Ngày xưa có đăng vài cái lên vnsharing nhưng thằng Huy nó cuỗm mất cả bài lẫn code của em rồi, may là còn giữ lại một ít, em sẽ post lại nhưng có thể thiếu hình, thiếu link thì em sẽ bổ sung dần. Anh chị copy đi đâu cũng được, nhận là của anh chị cũng được. Nhưng có sai, em sửa, và em sửa ở đây. Các anh chị sai theo, người ta chửi thì đừng có đổ tại em, mà hãy trách các anh chị đã không đọc dòng này.

– Tản mạn về H264 (cái này của đứa bạn em viết, hiểu được thì hiểu không thì thôi).
– Hướng dẫn compile x265 trên Windows.
– Hướng dẫn timing.
– Hướng dẫn typesetting.
– Hướng dẫn encode sơ lược. (chưa xong, đang cập nhật)